Արյունամիզություն

Երբևէ մտածե՞լ եք, թե ինչու են երեխաները ստանում այդքան շատ պատվաստումներ, և ինչու են դրանք արվում խստորեն որոշակի ժամանակին։ Դա պատահականություն չէ. դա մանրակրկիտ մշակված պլան է, որը ստեղծվել է մեր երեխաներին կյանքում լավագույն մեկնարկը տալու համար։ Հայաստանում այս կարևոր ժամանակացույցը մշակվում է Հիվանդությունների վերահսկման ազգային կենտրոնի (ՀՎԱԿ) և ՀՀ Առողջապահության նախարարության կողմից՝ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) հետ սերտ համագործակցությամբ։ Պատվաստումը պարզապես առաջարկություն չէ, այլ հանրային առողջապահության համակարգի կարևորագույն տարր է, որն անհրաժեշտ է հուսալի իմունային պատասխան և յուրաքանչյուր երեխայի ժամանակին պաշտպանություն ապահովելու համար։Ինչպե՞ս է ձևավորվում պատվաստումների օրացույցըՏարիքը, որում երեխային ներարկվում է այս կամ այն պատվաստանյութը, կամայական չէ։ Դա գիտական հետազոտությունների և գրագետ պլանավորման արդյունք է։ Պատկերացրեք սա որպես հիվանդությունների դեմ ռազմավարական պաշտպանություն։ Ժամանակացույցի ձևավորման հիմքում ընկած են երկու հիմնական գործոն.1.Իմունային համակարգի պատրաստվածություն. Պատկերացրեք, որ դուք փոքրիկ ասպետին հանձնում եք նրա առաջին վահանը։ Պատվաստանյութերն առավել արդյունավետ են այն ժամանակ, երբ երեխայի իմունային համակարգը պատրաստ է ուժեղ և երկարատև պաշտպանություն ձևավորելուն։ Պատվաստանյութը ճիշտ պահին ներարկելը առավելագույն արդյունքի գրավականն է։2.Վարակման ռիսկ. Օրացույցը հաշվի է առնում նաև այն ժամանակահատվածները, երբ երեխաները առավել խոցելի են որոշակի վարակների նկատմամբ։ Պատվաստումը կատարվում է հենց այն ժամանակ, երբ պաշտպանությունն ամենից անհրաժեշտ է։Որտե՞ղ և ինչպե՞ս են երեխաները պատվաստվումԿյանքը փրկող պատվաստումները Հայաստանում ստանալը հեշտ է։ Դրանք տրամադրվում են բացարձակապես անվճար տեղամասային պոլիկլինիկաներում: Պլանային այցելությունները, որոնք համատեղում են զննումները և պատվաստումները, սովորաբար հետևում են հստակ սխեմայի.•0–1 տարի. Այցելությունները մոտավորապես 2 ամիսը մեկ՝ զննում և հիմնական պատվաստանյութերի ներարկում։•1–6 տարի. Այցելություններ կես տարին կամ տարին մեկ անգամ, հատկապես մանկապարտեզ կամ դպրոց ընդունվելուց առաջ։Լրացուցիչ և սեզոնային պատվաստումներՍտանդարտ ժամանակացույցը ներառում է հիմնական պաշտպանությունը, սակայն երեխաներին կարող են նաև խորհուրդ տրվել լրացուցիչ պատվաստումներ.•Գրիպի պատվաստանյութ. Խորհուրդ է տրվում ամեն տարի մրսածության և գրիպի սեզոնին՝ սեզոնային բռնկումների դեմ իմունիտետն ուժեղացնելու համար։•ՄՊՎ (մարդու պապիլոմավիրուս) պատվաստանյութ. Սովորաբար ներարկվում է 13–14 տարեկանում։ Նախատեսված են նաև պատվաստման ծրագրեր դեռահասների և երիտասարդների համար։ Սա քաղցկեղի որոշակի տեսակների կանխարգելման հզոր միջոց է։•Ճանապարհորդության ռիսկի վրա հիմնված պատվաստանյութեր. Եթի ընտանիքը պլանավորում է ճանապարհորդություն կամ առկա են հատուկ ռիսկեր, բժիշկը կարող է խորհուրդ տալ հեպատիտ A-ի, կատաղության և այլ հիվանդությունների դեմ պատվաստանյութեր։Ինչու՞ է կարևոր յուրաքանչյուր դեղաչափըԱմփոփենք, թե ինչու է պատվաստումների օրացույցն այդքան կարևոր ձեր երեխայի առողջության և ամբողջ հասարակության համար.•Ժամանակը կարևոր է. Յուրաքանչյուր պատվաստում տրվում է որոշակի պահին՝ առավելագույն պաշտպանություն ապահովելու համար։•Բարձր ծածկույթն արդյունավետ է. Հայաստանը հիանալի օրինակ է։ Շնորհիվ կայուն ջանքերի և պատվաստումների նկատմամբ բարձր հավատարմության՝ երեխաների մոտ լուրջ վարակիչ հիվանդությունները վերահսկվում են ամբողջ երկրում։ Այս հավաքական պաշտպանությունն օգնում է բոլորին։•Ծնողները տեղեկացված են. Նոր թվային համակարգերի ներդրման շնորհիվ ծնողներին ավելի հեշտ է դարձել հետևել պատվաստումների ժամանակացույցին և համոզվել, որ երեխաները ամեն ինչ ստանում են ժամանակին։Եթե դուք նկատել եք, որ երեխան բաց է թողել պատվաստումը, կամ պարզապես վստահ չեք ժամկետների վերաբերյալ, մի՛ հետաձգեք։ Անմիջապես դիմեք մանկաբույժին կամ տեղական պոլիկլինիկա։

SPF-ը նշանակում է «Արևապաշտպանության Գործակից», և թիվը ցույց է տալիս, թե որքան ավելի երկար կարող է ձեր մաշկը մնալ արևի տակ՝ նախքան այրվելը՝ համեմատած առանց որևէ արևապաշտպան քսուքի։ Օրինակ, եթե ձեր մաշկը սովորաբար այրվում է 10 րոպեի ընթացքում, SPF 30-ը կարող է թույլ տալ ձեզ մնալ դրսում մոտ 300 րոպե։ Սակայն սա միայն մոտավոր գնահատական է: Այնպիսի փոփոխականներ, ինչպիսիք են ձեր մաշկի երանգը, օրվա ժամը, եղանակը և ձեր գտնվելու վայրը, կարող են ազդել այն բանի վրա, թե որքան արագ կայրվեք։Ինչպե՞ս է աշխատում արևապաշտպան քսուքը:Արևապաշտպան քսուքները պաշտպանում են ձեզ՝ կամ շեղելով, կամ կլանելով ուլտրամանուշակագույն ճառագայթները։ Տարբեր SPF մակարդակները ապահովում են ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներից պաշտպանության տարբեր աստիճաններ.•SPF 15-ը արգելափակում է ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների մոտ 93%-ը•SPF 30-ը արգելափակում է մոտ 97%-ը•SPF 50-ը արգելափակում է մոտ 98%-ը•SPF 100-ը արգելափակում է մոտ 99%-ըՈչ մի արևապաշտպան քսուք չի արգելափակում ուլտրամանուշակագույն ճառագայթները ամբողջությամբ, ուստի կանոնավոր կրկնակի կիրառումը կարևոր է։Ի՞նչ SPF մակարդակ պետք է օգտագործեք։Մաշկաբանության ամերիկյան ակադեմիայի համաձայն՝ դուք պետք է ընտրեք առնվազն SPF 30։ Նույնիսկ ավելի մուգ մաշկ ունեցող մարդիկ, ովքեր ունեն ավելի բնական պաշտպանություն մելանինի շնորհիվ, դեռևս կարիք ունեն արևապաշտպան քսուքի։ Ավելի բաց մաշկ ունեցողները պետք է հատկապես ջանասեր լինեն և հաճախակի կրկնակի քսեն։ Մանկահասակների և փոքր երեխաների համար սովորաբար խորհուրդ է տրվում SPF 50 կամ ավելի բարձր՝ նրանց ավելի նուրբ մաշկի պատճառով։SPF 30-ն ընդդեմ SPF 50-ի՝ կա՞ մեծ տարբերություն։Թեև SPF 50-ը տեխնիկապես արգելափակում է մի փոքր ավելի շատ ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներ, քան SPF 30-ը (մոտ 98% ընդդեմ 96.7%-ի), տարբերությունը աննշան է։ Տեսականորեն SPF 50-ը ձեզ ավելի երկար պաշտպանություն է տալիս՝ մինչև 500 րոպե՝ 300 րոպեի դիմաց, բայց իրականում արդյունքները տարբերվում են՝ կախված ձեր մաշկից, ակտիվությունից և պայմաններից։ Ավելի կարևոր է, թե որքան լավ և որքան հաճախ եք այն կիրառում, քան ինքը թիվը։Ինչպե՞ս ճիշտ կիրառել SPF-ը:Քսեք արևապաշտպան քսուքը դուրս գալուց 15 րոպե առաջ և ծածկեք մարմնի բոլոր բաց հատվածները։ Երբ խոսքը վերաբերում է ձեր դեմքին, արևապաշտպան քսուքը պետք է լինի ձեր մաշկի խնամքի վերջին քայլը։ Անպայման քսեք ձեր դեմքին, պարանոցին և կրծքավանդակին։ Եթե ձեր հագուստը բարակ է կամ թափանցիկ, արևապաշտպան քսուքը քսեք նաև մարմնին։Որքա՞ն է տևում SPF 50-ի ազդեցությունը, և ե՞րբ պետք է այն կրկին կիրառել։Թեև SPF 50-ը տեսականորեն ձեզ 50 անգամ ավելի շատ պաշտպանություն է տալիս, քան առանց արևապաշտպան քսուքի, դա չի նշանակում, որ դուք պաշտպանված եք ամբողջ օրը։ Կրկին քսեք առնվազն 2 ժամը մեկ, կամ ավելի հաճախ, եթե քրտնում եք կամ լողում։ Սպորտային կամ լողափային օրերի համար փնտրեք ջրակայուն բանաձևեր, որոնք նախատեսված են ակտիվ օգտագործման համար։Լավագույն SPF ձեր դեմքի համար:Մաշկաբանները խորհուրդ են տալիս օգտագործել դեմքի արևապաշտպան քսուքներ՝ SPF 30 կամ ավելի բարձր և լայն սպեկտրի ծածկույթով։ Դեմքի համար նախատեսված լավ ամենօրյա SPF-ը կարող է օգնել կանխել արևի հետ կապված ծերացումը և մաշկի վնասումը։ Դարձրեք այն ձեր առավոտյան խնամքի մասը՝ այն կիրառելով ձեր խոնավացնող քսուքից հետո։

Գլաուկոման աչքի քրոնիկական հիվանդություն է, որը ժամանակի ընթացքում կարող է վնասել տեսողական նյարդը՝ առաջացնելով տեսողության կորուստ։ Այն հաճախ անվանում են «լուռ գող», որովհետև շատ դեպքերում սկսվում է առանց ակնհայտ նշանների, մինչ հիվանդը նկատում է տեսողության լուրջ փոփոխություններ։Ի՞նչ է տեսողական նյարդըՏեսողական նյարդը կապում է աչքը ուղեղին՝ փոխանցելով տեսողական ինֆորմացիան։ Երբ այդ նյարդը վնասվում է, ուղեղը չի կարողանում ճիշտ վերամշակել տեսածը։ Եթե գլաուկոման չբուժվի, տեսողությունը կարող է աստիճանաբար վատանալ և նույնիսկ լրիվ կորչել։Ինչպե՞ս է առաջանում գլաուկոմանՄեր աչքի ներսում գոյանում է մի թափանցիկ հեղուկ, որը սնուցում և մաքրում է աչքի տարբեր մասերը։ Երբ այս հեղուկը չի կարողանում բնական ձևով դուրս գալ աչքից, ճնշումը աչքի ներսում բարձրանում է։ Այդ բարձր ճնշումը վնասում է տեսողական նյարդը։ Սա էլ հենց գլաուկոմայի հիմնական պատճառներից է։Սակայն պետք է նշել, որ երբեմն գլաուկոման կարող է զարգանալ նաև այն մարդկանց մոտ, ում աչքի ներսում ճնշումը նորմալ է։ Այդ պատճառով կան տարբեր տիպի գլաուկոմաներ։Գլաուկոմայի տեսակները1.Բաց անկյունով գլաուկոմա (ամենատարածված ձևը)՝ զարգանում է դանդաղ և առանց ցավի։ Հաճախ մարդը չի նկատում փոփոխությունները մինչև արդեն լուրջ տեսողության կորուստ է լինում։2.Փակ անկյունով գլաուկոմա՝ ավելի հազվադեպ, բայց զարգանում է հանկարծակի և արագ։ Կարող է ուղեկցվել աչքի ուժեղ ցավով, կարմրությամբ, տեսողության կտրուկ վատացմամբ և նույնիսկ սրտխառնոցով։ Սա շտապ բուժում պահանջող վիճակ է։Ովքե՞ր են ավելի ռիսկային•Մարդիկ, ում ընտանիքում եղել է գլաուկոմա•40 տարեկանից բարձր անձինք•Բարձր աչքի ճնշում ունեցողներ•Դիաբետով կամ բարձր արյան ճնշմամբ տառապողներ•Սևամորթ կամ ասիացի ծագմամբ մարդիկ•Մարդիկ, ովքեր երկար ժամանակ ստերոիդային դեղեր են օգտագործումԻնչպե՞ս է ախտորոշվում գլաուկոմանԳլաուկոմայի հայտնաբերումը հնարավոր է միայն աչքի մանրակրկիտ հետազոտության միջոցով։ Այն ներառում է հետևյալը՝•Աչքի ճնշման չափում•Տեսողական նյարդի զննում•Տեսադաշտի ստուգում (տեսողության սահմանների որոշում)•Աչքի ներքին կառուցվածքների ստուգումԿարո՞ղ է գլաուկոման բուժվելԳլաուկոման չի բուժվում ամբողջությամբ, սակայն ճիշտ բուժմամբ հնարավոր է դանդաղեցնել կամ կանգնեցնել տեսողական նյարդի վնասումը։ Բուժման տարբերակները ներառում են՝•Աչքի կաթիլներ՝ ճնշումը իջեցնելու համար•Դեղահաբեր•Լազերային միջամտություն•Վիրահատություն, եթե այլ եղանակները չեն օգնումԻնչո՞ւ է կարևոր վաղ ախտորոշումըՔանի որ գլաուկոման սկզբնական փուլերում հաճախ որևէ նշան չունի, շատ մարդիկ չեն էլ կասկածում, որ ունեն այդ հիվանդությունը։ Վաղ փուլում հայտնաբերելը նշանակում է՝ ժամանակին սկսել բուժումը և պահպանել տեսողությունը։ Հիշեք՝ գլաուկոմայից կորցրած տեսողությունը վերականգնել հնարավոր չէ, բայց հնարավոր է պահպանել այն, ինչ դեռ կա։ Հետևաբար՝ միշտ հիշեք պարբերաբար այցելել ակնաբույժի, անգամ եթե տեսողության հետ խնդիր չեք նկատում։

Տղամարդկանց մոտ տեստոստերոնը ամորձիների Լեյդիգի բջիջներում արտադրվող հիմնական անդրոգեն ստերոիդներից մեկն է: Տեստոստերոնի սեկրեցիան կարգավորվում է լյուտեինացնող հորմոնի (LH) կողմից և խթանում է առաջնային և երկրորդային սեռական հատկանիշների զարգացումը, սպերմատոգենեզը, կմախքային մկանների աճը և էրիթրոպոեզը:Կանանց մոտ տեստոստերոնը հիմնականում սինթեզվում է ձվարանների և մակերիկամների կողմից: Այն կարգավորում է ոսկրային և կմախքային մկանների զանգվածը և ֆունկցիան:Շրջանառվող տեստոստերոնի մեծ մասը (97-98%) կապված է սպիտակուցների հետ: Այն սպեցիֆիկ կապված է սեռական հորմոն կապող գլոբուլինի (SHBG) հետ, ոչ սպեցիֆիկ ` ալբումինի հետ:Տղամարդկանց մոտ տեստոստերոնի արտադրության նվազումը պայմանավորված է ամորձիների ֆունկցիոնալ անբավարարությամբ (հիպոգոնադիզմ)։ Տեստոստերոնի արտադրությունը նվազում է տարիքի հետ: Որոշ դեղամիջոցներ, քիմիաթերապիան, հիպոթալամուս-հիպոֆիզ առանցքի խանգարումները ևս կարող են բերել տեստոստերոնի քանակի իջացմանը։Տեստոստերոնի արտադրության ավելացում կարող է դիտվել անդրոգեն արտազատող ուռուցքների, բնածին մակերիկամային հիպերպլազիայի դեպքում, պոլիկիստոզ ձվարանների համախտանիշով (PCOS) կամ իդիոպաթիկ հիպերանդրոգենեմիայով կանանց մոտ:Հազվադեպ դեպքերում, տեստոստերոնի բարձր մակարդակ հանդիպում է երիկամային հիվանդության վերջնական փուլում գտնվող կանանցից մոտ։Տեստոստերոնի բարձր մակարդակ կարող է լինել նաև SHBG-ի բարձրացման հետևանք՝ հիպերթիրեոզի, լյարդի հիվանդության ժամանակ կամ էստրոգենային ազդեցություն ունեցող դեղամիջոցների (հորմոնալ հակաբեղմնավորիչներ) օգտագործման պատճառով:Թեստոստերոնը արյան մեջ շրջանառվում է երեք ձևով` ընդհանուր, ազատ և կենսամատչելի: Ազատ տեստոստերոնը սեռական հորմոն կապող գլոբուլինի և ալբումինի հետ չկապված տեստոստերոնն է: Ալբումինի հետ կապված և ազատ ձևերի ընդհանուր քանակը կոչվում է «կենսամատչելի տեստոստերոն»։ Ընդհանուր տեստոստերոնը տեստոստերոնի երեք ձևերի գումարն է։Տղամարդկանց մոտ ցածր տեստոստերոնի ախտանիշներն են՝1.Սեռական ցանկության նվազում2.Էրեկտիլ դիսֆունկցիա3.Սպերմատոզոիդների ցածր քանակ, պտղաբերության խնդիրներ4.Հոգնածություն5.Մկանային զանգվածի նվազում6.Մարմնի ճարպի ավելացում, քաշի ավելացում7.Մարմնի կամ դեմքի մազերի կորուստ8.Ամորձիների փոքրացում9.Կրծքագեղձերի մեծացում (գինեկոմաստիա)10.Ոսկրայի զանգվածի կորուստ (օստեոպորոզ)11.Ուժեղ քրտնարտադրություն12.Քնի խնդիրներ13.Տրամադրության փոփոխություններ, դեպրեսիա, դյուրագրգռվածություն, անհանգստություն14.Կենտրոնանալու դժվարություն, վատ հիշողություն, «ուղեղի մշուշ»Տղամարդկանց մոտ բարձր տեստոստերոնի ախտանիշներն են`1.Ակնե և յուղոտ մաշկ2.Մարմնի և դեմքի մազերի ավելացում3.Տրամադրության փոփոխություններ. գրգռվածություն, ագրեսիա, տրամադրության տատանումներ, անհանգստություն և երբեմն դեպրեսիա։4.Բարձր սեռական ցանկություն5.Մկանային զանգվածի ավելացում6.Գլխացավեր7.Քնի խանգարումներ8.Արյան բարձր ճնշում (հիպերտոնիա)9.Ոտքերի և ոտնաթաթերի այտուցվածություն և քաշի ավելացում10.Շագանակագեղձի մեծացում (շագանակագեղձի բարորակ հիպերպլազիա)11.Սպերմատոզոիդների ցածր քանակ և անպտղություն12.Կաթվածի և թոքային թրոմբոէմբոլիայի առաջացման ռիսկի բարձրացումԿանանց մոտ բարձր տեստոստերոնի ախտանիշներն են`1.Մարմնի և դեմքի ավելորդ մազածածկույթ (հիրսուտիզմ)2.Գլխի մազերի նոսրացում3.Ակնե4.Յուղոտ մաշկ5.Ձայնի խորացում6.Անկանոն դաշտանային ցիկլ7.Մկանային զանգվածի ավելացում8.Կլիտորի մեծացում9.Կրծքերի փոքրացում10.Տրամադրության փոփոխություններ11.Ձվարանների կիստաներՏեստոստերոնի մակարդակի կանոնավոր ստուգումը օգնում է ժամանակին հայտնաբերել հորմոնալ խանգարումները և սկսել անհրաժեշտ բուժումը։ Հրավիում ենք ձեզ հանձնել անալիզը Դալիմեդ բժշկական կենտրոնի լաբորատորիայում՝ որտեղ աշխատում են փորձառու մասնագետներ՝ ապահովելով որակյալ սպասարկում: